همگام با افزایش محبوبیت کود های شیمیایی، نگرانی ها مربوط به تجمع گونه های شیمیایی مضر در خاک، آب و محصولات کشاورزی نیز فزونی یافته است. صیفی و سبزیجات که بیشترین تجمعات نیترات را در بین محصولات کشاورزی دارا هستند، به عنوان اصلی ترین راه ورود نیترات به بدن انسان ( مسئول 72 تا 92 درصد مصرف متوسط روزانه نیترات ) شناخته شده اند.
با آنکه تحقیقات صورت گرفته در رابطه با اثرات نیترات بر سلامت انسان با نتیجه هایی متفاوت همراه بوده است، به طورکل، نشان داده شده است که تجمع نیترات در پستانداران، با کاهش فعالیت هموگلوبین و تشکیل ترکیبات سرطان زا (Carcinogenic) همبستگی دارد. اختلال Baby Blue Syndrome که به ویژه در نوزادان خطرناک است، به علت تبدیل هموگلوبین به مت‌هموگلوبین در حضور نیتریت بروز پیدا می کند:
برای بزرگنمایی، بر روی تصویر کلیک کنید!
با توجه به نگرانی ها در رابطه با مصرف نیترات توسط انسان، در حال حاضر، قوانین مشخصی در رابطه با سطح قابل قبول نیترات در آب و محصولات کشاورزی تدوین شده است. همانطور که در جداول زیر نشان داده شده است، مقدار مجاز نیترات در محصولات، کشت ها و در کشور های مختلف، می‌تواند متفاوت باشد.
برای بزرگنمایی، بر روی تصویر کلیک کنید!
برای بزرگنمایی، بر روی تصویر کلیک کنید!
مقادیر قابل قبول مصرف روزانه نیترات(Accepted Daily Intake) بارها مورد بازبینی قرار گرفته است، و در آخرین بازبینی صورت گرفته توسطJoint FAO-WHO Expert Committee Report on Food Additives، این مقدار برای نیترات و نیتریت به ترتیب، برابر با 0–3.7 mgkg–1 b.w و 0–0.07 mgkg–1 b.w در نظر گرفته شده است.
اندازه گیری مقدار نیترات با دو روش امکان پذیر است: الف) اندازه گیری مستقیم آن با استفاده از Electrode های حساس به نیترات و ب) استفاده از روش های Spectrophotometry و رنگ سنجی. اساس کار در این روش، تبدیل کردن ترکیبات نیتروژنی موجود در عصاره گیاه به اکسید های آن می باشد. این عمل با استفاده از اکسید کننده های قوی مانند H2SO4، CH3COOH و H2O2 صورت می پذیرد. در صورت لزوم می توان به منظور جلوگیری از مزاحمت های یونی (مانند تداخل با Cl)، از ترکیباتی مانند AgSO4 استفاده کرد.
منابع:
ب. متشرع زاده. 1395. تقریرات درس مدیریت تغذیه گیاه. گروه علوم و مهندسی خاک، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران.
Non Renseigné, Shahid Umar, Muhammad Iqbal. Nitrate accumulation in plants, factors affecting the process, and human health implications. A review. Agronomy for Sustainable Development, Springer Verlag/EDP Sciences/INRA, 2007, 27 (1), pp.45-57. ffhal-00886336f
Hmelak Gorenjak, Alenka. (2013). Nitrate in vegetables and their impact on human health. A review. Acta Alimentaria. 42 (2). 158-172. 10.1556/AAlim.42.2013.2.4.